Czym jest shinrin-yoku?
Shinrin-yoku (kąpiel leśna) pochodzi z Japonii. Tak mieszkańcy kraju kwitnącej wiśni określają kąpiele leśne.
W latach 80. XX wieku temu, coraz bardziej popularnemu, zjawisku nadano tam miano terapii. Chciałybyśmy zarazić entuzjazmem do kąpieli leśnych ludzi w naszej szerokości geograficznej i udowodnić, że skarby kryją się także wśród naszych drzew. Ale zacznijmy u źródeł.
Japończycy darzą drzewa wielkim szacunkiem i miłością. Las jest dla nich przestrzenią świętą, zarówno dla wyznających shintoizm, jak i buddystów. Bóstwa zamieszkujące drzewa buszowały już w starych japońskich baśniach ludowych, w Kronikach japońskich (drugiej najstarszej księdze w kraju) przeczytamy legendy o lasach, a na leśne duchy trafimy w anime. Mocny duet: religia i popkultura, prawda?
Dodajmy, że aż 2/3 powierzchni Japonii zajmują gęste lasy. Japończycy mówią, że natura jest częścią każdego z nich, a ich kraj to cywilizacja lasu. Mają podstawy, żeby tak sądzić. Równolegle, prawie 80% z nich żyje i pracuje w miastach. Leśne kąpiele pojawiły się w odpowiednim momencie, żeby zapracowani salarymani (czyli japońskie białe kołnierzyki) wrócili na ścieżkę łączącą ich z naturą.
W 1982 roku Tomohide Akiyama – dyrektor Japanese Forestry Agency – postanowił połączyć spacery po lesie z turystyką służącą zdrowiu i udowodnić naukowo korzyści z tej praktyki płynące. Powstał wówczas narodowy pogram kąpieli leśnych, a pierwszym ośrodkiem shinrin-yoku został las Akasawa Recreation Forest, który udało nam się odwiedzić.
Od 2004 do 2012 r. Japończycy wydali równowartość około 4 mln dol. na badanie fizjologicznych i psychologicznych skutków kąpieli w lesie, wyznaczając 48 leśnych ścieżek terapii. Aktualnie w Japonii działa ponad 60 certyfikowanych ośrodków terapii leśnej.
Las Akasawa – kolebka kąpieli leśnych
Piszemy o kąpielach leśnych, staramy się je praktykować samodzielnie i zachęcamy innych do skorzystania z tej prozdrowotnej metody. Dlatego postanowiłyśmy przeżyć doświadczenie shinrin-yoku w miejscu, z którego się wywodzi – w legendarnym lesie Akasawa, gdzie kąpieli leśnych zażywa się nieprzerwanie od 1982 roku!
Leżący w prefekturze Nagano las jest uważany za jeden z Trzech Najpiękniejszych Lasów Japonii i został wybrany przez Ministerstwo Środowiska do listy Stu Najbardziej Pachnących Krajobrazów. To miejsce wyjątkowe nie tylko ze względu na swoją historię, ale także dzięki bogatej, różnorodnej roślinności. Akasawa jest zasadniczo lasem iglastym zdominowanym przez spektakularne, często ponad trzystuletnie cyprysy hinoki, jednak pod ich koronami rosną także różnorodne drzewa liściaste – od przypominających bananowce hoh, po liściaste shiromoji o cytrusowym aromacie.
Naturalny las rekreacyjny Akasawa ma aktywną grupę lokalnych instruktorów i przewodników leśnych. Las odwiedza rocznie około 100 000 osób – nie tylko nowicjuszy, ale także wielu powracających kuracjuszy. Do dyspozycji gości jest osiem zróżnicowanych pod względem dystansu i trudności ścieżek spacerowych. Część tras dostosowana jest do możliwości osób poruszających się na wózkach inwalidzkich oraz dla najmłodszych piechurów. Plan standardowego marszu z przewodnikiem zajmuje średnio 120 minut.
Nasza wyprawa do Akasawy
Już sama okolica, w której położony jest las, zachwyciła nas gęstą, bujną i bardzo różnorodną roślinnością. Zatrzymałyśmy się w urokliwej miejscowości Agematsu w dolinie Kiso, gdzie akurat odbywał się coroczny festiwal Shishi Kyogen & Kabuki Dedication. Na miejsce dojechałyśmy autobusem (podróż trwała około 30 minut). Na miejscu czekała już na nas przewodniczka – Masako Hagiwara.
W ośrodku terapii leśnej
Zanim ruszyłyśmy w las, odwiedziłyśmy ośrodek terapii leśnej. Sam ośrodek okazał się bardzo przytulną drewnianą chatą, w której urzędowała starsza Japonka – jak się okazało, pielęgniarka. Przed startem spaceru zmierzono nam ciśnienie oraz poziom alfa-amylazy w ślinie (enzymu występującego w organizmie podczas stresu). Te proste badania miały później udowodnić rzeczywisty wpływ kąpieli leśnej na nasz organizm.
Trzy godziny w sercu lasu
Sama kąpiel trwała 3 godziny. Nasza wspaniała przewodniczka prowadziła nas spokojnie wyznaczonymi szlakami, pokazując jak pozwolić zmysłom zanurzyć się w zieleni lasu. Uczyłyśmy się od niej uważności na otaczającą nas przestrzeń. Chodziło o to, by poczuć las wszystkimi zmysłami i dać mu cząstkę siebie.
W trakcie spaceru bez presji podążałyśmy za Masako. Dotykałyśmy drzew, leżałyśmy na ściółce patrząc w korony drzew i wsłuchując się w odgłosy lasu, moczyłyśmy nogi w rzece, chłonęłyśmy zapachy. Wśród bogatej flory znalazłyśmy wszystkie pięć charakterystycznych drzew Kiso. Hagiwara poczęstowała nas tradycyjną przekąską – ogórkami z miso. Dzięki niej to doświadczenie było naprawdę wyjątkowe.
Lato w Akasawie zaczyna się na początku czerwca i jest to najlepszy sezon na leśną kąpiel – młode liście cyprysów hinoki wypełniają wówczas las orzeźwiającym zapachem. Chociaż ludzie często pozostają w domu w porze deszczowej, poranek po deszczu to w rzeczywistości optymalny czas na kąpiel w lesie. Drzewa pobierają rezerwy wody, produkując obfite ilości dobroczynnych dla zdrowia związków – fitoncydów. Ponieważ pachnące składniki są lotne, bogatym aromatem lasu najlepiej rozkoszować się rano, zanim wraz ze wzrostem temperatury uniosą się ku niebu.
Pomiary po kąpieli – namacalny dowód
Po spacerze ponownie udałyśmy się do ośrodka, aby porównać wyniki pomiarów. Wysokość ciśnienia tętniczego spadła o kilkanaście punktów u każdej z nas. U obu obniżył się także wskaźnik alfa-amylazy. Wyniki potwierdziły faktyczny, pozytywny wpływ shinrin-yoku na nasz organizm! Zostałyśmy zapisane w dzienniku pomiarów, prowadzonym (ręcznie, a jakże!) przez panią pielęgniarkę, a na do widzenia wręczono nam upominek w postaci nasionka hinoki opakowanego w malutki materiałowy woreczek. Cała przyjemność kosztowała nas ok 20 złotych. Badania nie są oczywiście elementem obowiązkowym – my na co dzień zwyczajnie ruszamy w las, a skutki kąpieli leśnej po prostu odczuwamy.
Eksploracja na własną rękę
Po spacerze z przewodnikiem jeszcze przez kilka godzin chodziłyśmy po lesie, eksplorując już samodzielnie pozostałe szlaki na terenie Akasawy. Na koniec skorzystałyśmy z leśnego przejazdu kolejką, który trwał tylko kilka minut, ponieważ kursuje na krótkiej kilometrowej trasie w głębi Akasawy.
Na terenie kompleksu Akasawa znajduje się także restauracja (menu po japońsku) i sklep z pamiątkami, gdzie można kupić m.in. olejki eteryczne z drzewa hinoki.
To była nasza pierwsza kąpiel leśna w życiu, więc shinrin-yoku w tym pięknym miejscu zostanie z nami na zawsze.
Powrót do Akasawy po kilku latach
Doświadczenie kąpieli leśnej w Akasawie było na tyle wyjątkowe, że Kasia postanowiła wrócić do tego magicznego miejsca po kilku latach. Ponownie miała okazję spacerować po leśnych ścieżkach pod opieką Masako Hagiwary, wspominając swoją pierwszą leśną kąpiel w tym miejscu.
Pomiędzy wizytami w Akasawie Kasia odwiedziła także inne certyfikowane ośrodki terapii leśnej w Japonii, poznając różne podejścia do shinrin-yoku i różnorodność japońskich lasów. O tych doświadczeniach napiszemy w osobnym wpisie – każdy ośrodek ma swoją unikalną atmosferę i charakterystykę, która zasługuje na odrębną opowieść.
